Son 14 yılda memur maaş zamları, enflasyon ve milli gelir artışı ne oldu?

Strateji Bütçe Başkanlığı verilerine göre, işçiler hariç kamuda çalışanların toplam sayısı 3 milyon 820 bin kişiye ulaşıyor. Sosyal Güvenlik Kurumu’nun verilerine göre ise emekli memur sayısı 2 milyon 246 bin kişi. Dul ve yetimlerle birlikte emeklilerin sayısı 2 milyon 430 bin kişiye ulaşıyor. Toplam 6 milyon 250 bin memur ve emekliyi ilgilendiren 7. Dönem Toplu Sözleşme görüşmeleri yarın başlayacak. Toplu sözleşmeyle memur ve emeklilerin 2024 ve 2025 yıllarında alacakları maaş zammı belirlenecek.

MEMUR – SEN, yüksek enflasyon beklentisi dolayısıyla 2024 yılında maaş zamlarının 6’şar aylık yerine 3’er aylık dönemlerde artırılmasını talep etti. Sendika 2024 yılında ocakta yüzde 35, nisanda yüzde 10, temmuzda yüzde 15, ekim ayında da yüzde 15 olmak üzere yıllık yüzde 70, 2025 yılında da toplam yüzde 40 oranında zam istedi.

KAMU – SEN, 6’şar aylık dönemler halinde 2024’te yüzde 50 + 40, 2025 yılında da yüzde 30 + 30 oranında zam talep etti.

KESK ise seyyanen zamla birlikte 22.017 TL olarak belirlenen eş ve çocuk yardımı dahil memur maaşının 2024 yılı ocak ayında 45 bin liraya çıkartılmasını istedi. Bu, yüzde 104 artış anlamına geliyor. KESK, belirlenen bu tutara sonraki 6’şar aylık dönemlerde yoksulluk sınırındaki artış oranında zam yapılmasını, ayrıca gayri safi yurtiçi hasıladaki (GSYİH) artışın da 6’şar aylık dönemler halinde maaş zamlarına yansıtılmasını talep etti.

MAAŞ ZAMMI 2022 SONUNA KADAR ENFLASYONUN PEŞİNDEN KOŞTU

Memur maaşları ve emekli memur aylıkları iki yılda bir imzalanan toplu sözleşme uyarınca, ocak ve temmuz aylarında artırılıyor. Altı aylık enflasyon o dönem için belirlenen toplu sözleşme zammını aşarsa aradaki fark bir sonraki 6 aylık dönemde maaşlara yansıtılıyor. Enflasyon son yıllarda yüksek seyrettiği için maaş zamları fiilen sadece enflasyon düzeyinde artıyor. Memur maaşları enflasyonun ardından sürekli koşarak yetişmeye çalışıyor.

2022 SONUNA KADAR ENFLASYONUN GERİSİNDE KALDI

Memur maaşları bu yıl hariç 2010 yılından bu yana sadece maaş katsayısı ile artırıldı. Bazı mesleklerde münferit iyileştirmeler yapıldı ise de genel olarak memur maaş katsayısı üzerinden zam yapıldı. Genellikle enflasyon önden gitti, arkadan yapılan maaş zammı ile fark kapatıldı.

Türkiye İstatistik Kurumu’nun yayımladığı tüketici fiyat endeksi (TÜFE) 2010-2022 yılları arasında yüzde 560 oranında arttı. Aralık 2022 tarihindeki maaş esas alındığında ise aynı dönemde memur maaşlarındaki artış yüzde 496 oldu.

Bu yıl ocak ayında normalde yüzde 16.48 oranında artış yapılacaktı. Bu artış yapıldığında 2010 yılından bu yana olan maaş zammı yüzde 577’yi bulacaktı. Yani enflasyon ile yaklaşık başa baş olacaktı.

Haziran ayı itibarıyla ise 2010 yılından bu yana memur maaş katsayısı yüzde 811.70 oranında arttı. Merkez Bankası’nın yıl sonu için yüzde 58 olarak revize ettiği enflasyon tahmini tutarsa 2010 yılından bu yana TÜFE artışı yüzde 943’e ulaşacak.

2023 YILINDA MAAŞ ZAMLARI ENFLASYONU YENDİ

Bu yıl hem ocak ayında hem de temmuz ayında memur maaşlarına enflasyonun üzerinde ilave artış yapıldı. Ocak ayında maaş zammının yüzde 30’a tamamlanmasıyla 13.52 puanlık refah zammı gerçekleşti. Temmuz ayında ise 8.077 TL tutarında seyyanen zam yapıldı. Ocak ve temmuz ayında yapılan bu ilave artışlar, memur maaşlarını en azından haziran ayı itibarıyla gerçekleşmiş enflasyonun üzerine çıkardı.

Örneğin 8.077 TL seyyanen zam olmasaydı 22.017 TL olan eş ve çocuk yardımı dahil en düşük memur maaşı 13.940 lirada, ocak ayındaki ilave artış olmasaydı ise 12.460 lirada kalacaktı. Seyyanen artış özellikle düşük maaşlı memurlarda oransal olarak daha yüksek iyileşme sağladı. Maaşlar yükseldikçe oransal artış azaldı. Enflasyon karşısında iyileşmeyi düşük maaşlılar güçlü bir şekilde hissederken, yüksek maaşlılar daha az hissetti.

MİLLİ GELİRDEKİ ARTIŞTAN YARARLANMADILAR

Bu yılki ilave artışlarla her ne kadar memur maaş zamları enflasyonu en azından haziran ayı itibarıyla yenmiş görünüyor. Ancak, Merkez Bankası’nın 2023 yılı enflasyon tahminini yüzde 58 olarak revize etmesi nedeniyle bu ilave artışın önemli bir kısmı yılsonuna kadar eriyecek.

Diğer taraftan, memurlar 8.077 TL’lik ilave artışa rağmen alım güçlerinin geçmiş yılların altında kaldığından yakınıyorlar. Bu da milli gelirdeki artıştan yararlanamıyor olmalarından kaynaklanıyor. TÜİK’in verilerine göre, gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH) 2010 yılından 2022 yıl sonuna kadar olan dönemde yüzde 110.8 oranında arttı.

Memur maaşlarına zam yapılırken milli gelirdeki gelişme hızı da yansıtılsaydı maaşlar çok daha yüksek seviyelere gelmiş olacaktı. Bunu bir örnekle anlatmaya çalışalım. Şayet bu yıl ocak ve temmuz aylarında refah payı verilmeseydi 22.017 TL olan en düşük memur maaşı toplu sözleşme zammı ve enflasyon farklarıyla birlikte şu an 12.460 lira olacaktı. Bu tutara GSYH’daki yüzde 110’luk artış yansıtılmış olsaydı en düşük memur maaşı 26.265 TL’yi bulacaktı. Milli gelir artışı yansıtılmış olsaydı diğer memur maaşları bugünkü seviyeden çok daha yüksek olacaktı.

Memur maaş zamlarının uzun süre sadece enflasyon oranında artmış olması, memurların ve emeklilerin milli gelirdeki artıştan pay almasını önledi. Bu da alım güçlerini aşağı çekti.

Toplu sözleşme görüşmelerinde bundan sonraki hedef enflasyonun üzerinde ilk defa bu yıl sağlanan kazanımı korumak ve bunun üzerine milli gelirdeki artıştan daha fazla pay alınmasını sağlamak olacak.

Memur maaş zamları, enflasyon ve milli gelir artışı ne oldu?

Ocak    Temmuz    Yıllık artış    Yıllık TÜFE    GSYH (%)
2010    2,61    3,59    6,30    6,40    8,4
2011    4,22    4,04    8,44    10,45    11,2
2012    6,79    4,00    8,16    6,16    4,8
2013    3,14    4,00    7,27    7,40    8,5
2014    0,27        0,27    8,17    4,9
2015    3,00    4,76    7,90    8,81    6,1
2016    6,90    5,00    12,25    8,53    3,3
2017    3,00    6,92    10,13    11,92    7,5
2018    5,69    8,65    14,83    20,30    3,0
2019    10,73    6,02    17,40    11,84    0,8
2020    5,49    5,75    11,56    14,60    1,9
2021    7,33    8,45    16,40    36,08    11,4
2022    30,95    41,69    85,54    64,27    5,6
2023 (*)    30,00    17,55    52,81    58,00    
TOPLAM            811,70    943,00    110,8
(*) 2023 yılı maaş zammına 8.077 TL seyyanen zam ilave edildiğinde her memura farklı yansıdı, ortalama memur maaş zammı %74,00 oldu. 2023 yılı TÜFE, TCMB'nin yıl sonu tahminidir.

habertürk