AB üyelik müzakereleri çerçevesinde görüşülen fasıllardan biri de 32.Fasıl (Mali Kontrol )’dır. Kısaca faslın kapsamına değinecek olursak; Mali Kontrolde, 4 temel politika alanı bulunmaktadır. Bunlar; Kamu İç Mali Kontrolü (KİMK), Dış Denetim, AB Mali Çıkarlarının Korunması ve Euro'nun Sahteciliğe Karşı Korunmasıdır. Yazımızın ana konusunu Kamu İç Mali Kontrolü alanı oluşturacağından burada diğer alanların adlarının verilmesi yeterli olacaktır.
Kamu İç Mali Kontrolü, kamu sektöründe risk analizine ve kaynakların etkin, ekonomik ve verimli kullanılması sorumluluğuna dayalı kontrolleri kapsamaktadır. KİMK kavramı üç ilkeye dayanmaktadır: 1) Güvenilir mali yönetim ve kontrol sistemleri ile desteklenen yönetsel hesap verebilirlik, 2) Merkezi olmayan ve fonksiyonel olarak bağımsız iç denetim 3) Mali yönetim ve kontrol ile iç denetim sistemlerinin merkezi uyumlaştırılması.
Fasıl kapsamında aday ülkelerden (Türkiye), KİMK reformuna ilişkin gerçekçi bir takvime bağlanmış kısa ve uzun vadeli hedefleri içeren bir Eylem Planı ile bir Politika Belgesi hazırlamaları istenmektedir.
Ülkemiz için bu Fasla ilişkin herhangi bir açılış kriteri belirlenmemiş, Fasıl ile ilgili müzakerelerin geçici olarak kapatılabilmesi için Ek Protokolün tam olarak uygulanması şartı haricinde 6 adet teknik kapanış kriteri getirilmiştir. Bu kapanış kriterleri;
1- Yeterli uygulama kapasitesi ile desteklenmiş ve kapsamlı bir Kamu İç Mali Kontrolü Politika Belgesi ile belirlenmiş politikalar ile uyumlu Kamu İç Mali Kontrolü (Public Internal Financial Control) mevzuatının benimsenmesi ve uygulanması
2- Sayıştay’ın INTOSAI standartları ve rehberleri ile uyumlu işleyişini garanti edecek politikaların ve mevzuatın uygulamasının benimsenmesi
3- AB’nin mali çıkarlarının Korunması (PIF) Konvansiyonu ve Protokolleri ile Türk Ceza Kanununun uyumlaştırılması
4- AB Kurucu Antlaşmasının 280(3) no.lu (artık AB’nin İşleyişine Dair Antlaşmanın 325 no’lu)maddesinden doğan yükümlülüklerin yerine getirilmesini ve Komisyon tarafından yürütülen yerinde kontrol ve teftişler ile ilgili 2185/96 (AT) no.lu tüzüğün uygulanmasını temin etmek üzere ve özellikle en geç katılım tarihinden itibaren, Komisyon müfettişlerine yardım yükümlülüğünü taşıyan, etkin ve verimli koordinasyon hizmetinin kurulması
5- Euro’nun sahteciliğe karşı korunmasını düzenleyen 1338/2001 sayılı Konsey Tüzüğüne en geç katılım tarihinden itibaren uygulanabilir olmak üzere yasal ve idari uyumun sağlanması
6- Euro’ya benzer madalyonlar ve hatıra paraları ile ilgili 2182/2004 sayılı Konsey Tüzüğü’ne en geç katılım tarihinden itibaren uygulanabilir olmak üzere yasal ve idari uyumun sağlanması olarak sıralanmıştır.
Yazımın başında da belirttiğim üzere yukarda belirtiğim bilgiler ışığında ana konumuz Kamu İç Mali Kontrolü alanı ve bu alanla ilgili ülkemizde yapılacak olan mevzuat değişikliğidir. Geldiğimiz şu aşamada Ülkemizde, Kamu İç Mali Kontrol stratejisi ve bir eylem planı kabul edilmiştir. Ayrıca 3, 4 ve 5 numaralı kapanış kriterinin karşılandığı Avrupa Komisyonu tarafından iletilen mektuplardan anlaşılmaktadır.
Ülkemizde kabul edilen Avrupa Birliği’ne Katılım İçin Ulusal Eylem Planında (2016-2019), 1 numaralı kapanış kriteri çerçevesinde Maliye Bakanlığı sorumluluğunda 2016 yılı 2.döneminde 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunundaki değişiklikle, AB mevzuatına uygun olarak Kamu sektörünün iç kontrol ve iç denetim düzenlemelerinde bazı değişiklikler yapılarak 5018 sayılı Kanunun uygulamasının iyileştirilmesi amaçlanmaktadır. Bu değişiklik beklentisi 2015 yılı Türkiye Düzenli İlerleme Raporunda belirtilmiştir.
2015 yılı Türkiye Düzenli İlerleme Raporunda 2016 yılı için, Ülkemizden özellikle beklenen gelişmeler şöyle sıralanmıştır:
1-KİMK politika belgesinin güncellenmesi ve tercihen, bir kamu mali yönetimi reform programının bir parçası olarak yeni bir eylem planını uygulamaya başlaması;
2-Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun uygulanmasını iyileştirmek üzere kamu sektöründe iç kontrol ve iç denetim düzenlemelerinde değişiklikler yapması;
3-Dış denetim mevzuatının tam olarak uygulanmasını sağlaması.
Bu kapsamda 65.Hükümet eylem planına Maliye Bakanlığı sorumluluğunda Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun güncellenmesi adlı eylem eklenmiş ve 21.12.2016 tarihine kadar eylemin gerçekleştirilmesi taahhüt edilmiştir.
Merak edilen şu; 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu belirlenen takvimde eyleme dönüşecek mi?
Ülkemizin içinde bulunduğu siyasal ortam, yakın zamandaki Türkiye-AB ilişkileri düşünüldüğünde; ülkemizdeki darbe teşebbüsü ve hükümetin buna karşı aldığı tedbirler ve yaptığı çalışmalar halen devam etmektedir. Diğer taraftan geçtiğimiz günlerde yaşanan siyasi gelişmeler, Türkiye-AB müzakerelerinin durabileceği yönünde bir ihtimali gündeme getirmiştir. Yine yayınlanan 2016 yılı Türkiye Düzenli İlerleme Raporunda, 2015 yılı raporunun kamu iç mali kontrolünde Avrupa Komisyonunun 2016 yılı önerilerinin hayata geçirilmediği, Hükümet ve devlete ait kurumlar seviyesinde KİMK’in uygulaması için daha fazla efora ihtiyaç duyulduğu ifade edilmiştir. 2017 yılı için de Türkiye’den beklentiler şöyle sıralanmıştır:
1-Gecikmiş KİMK politika belgelerinin güncellenmesi;
2-Bir güncellenmiş KİMK eylem planı için resmi izleme ve raporlama mekanizmasının sağlanması;
3-Avrupa Birliğine katılım için ulusal eylem planı doğrultusunda Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununda planlanan değişiklikleri uygulama.
Ayrıca raporda Türkiye’nin, kendi KİMK stratejisini ve bir eylem planını kabul ettiğini, Hükümetin bunları güncellemeyi taahhüt ettiğini ancak birkaç yıldır hiçbir somut ilerleme olmadığı da yer almıştır. Raporda Avrupa Birliği Bakanlığının Ocak 2016 yılında, Avrupa Birliği’ne Katılım İçin Ulusal Eylem Planını (2016-2019) yayınladığı ve eylem planında, 2016 yılında uygulanmasını geliştirmek için Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu'nun gözden geçirilmesinin öngörüldüğü de yer almıştır.
Burada şu gözden kaçmamalı; 2016 yılı Türkiye Düzenli İlerleme Raporunda, Hükümetin 21.12.2016 tarihli Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun güncellenmesi eylemi dikkate alınmamıştır.
Sonuç olarak Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun güncellenmesinin ülkemizin içinde bulunduğu siyasal durum değerlendirildiğinde gecikebileceği fakat yayınlanan Türkiye Düzenli İlerleme Raporları ve AB üyelik müzakereleri süreci düşünüldüğünde belirlenen takvimin dışına çıkmadan ilgili mevzuat değişikliğinin meclise getirilmesinin bir gereklilik olduğu aşikardır.
Umarım bir gecikme olmadan bir an önce ilgili düzenleme meclise gelir...
Kaynaklar:
-http://www.ab.gov.tr/index.php?p=97&l=1
-http://www.ab.gov.tr/files/EMPB/fasil_sunumlari/fasil32.pdf
-http://www.ab.gov.tr/index.php?p=97&l=1
-http://reformlar.gov.tr/r/kamu-mali-yonetimi-ve-kontrol-kanununun-guncellenmesi
-http://www.ab.gov.tr/files/000files/2015/11/2015_turkiye_raporu.pdf (Sayfa:88)
-http://www.ab.gov.tr/files/5%20Ekim/ulusal_eylem_plani__yeni.pdf (Sayfa:233)
(Sayfa:93-Atıfda bulunulan kısımlar kişisel olarak Türkçeye çevrilmiştir.)
