Daha Anlaşılır Olması İçin Soru-Cevap Şeklinde Düzenlenmiştir.

Giriş: Engelli çocuğu olan kadın çalışana erken emeklilik hakkı için çocuğun başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engelli olması gerekir. 20 Şubat 2019 günü içinde ağır engellilik tanımı da olan ve engelli sağlık kurul raporlarında bireyin ağır ya da hafif engelli olduğunun belirtilmesi gerektiğini belirten Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırılması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik, yürürlükten kaldırılmıştır. Bu Yönetmeliğe göre alınmış raporlar, süreli ise süresi içinde, sürekli ise ömür boyu geçerlidir.

20 Şubat 2019 tarihinde “Erişkinler İçin Engellilik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik” ve 18 yaş altındaki çocuklar için “Çocuklar İçin Özel Gereksinim Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik” (ÇÖZGER) yürürlüğe girmiştir. Her iki Yönetmeliğe, ağır engellilik ifadesi kaldırılmıştır.

Erişkinler yani 18 yaşını dolduran bireyler için ağır engelliliğin karşılığı Yönetmelikte de ifade edildiği gibi “tam bağımlı” ifadesidir.

ÇÖZGER’e göre ağır engelliğin karşılığı olan ifadeler ise şunlardır:

5. Kategori: Çok ileri düzeyde özel gereksinim var: %70-79 (Ağır engelli olduğu kabul edilir)

6. Kategori: Belirgin düzeyde özel gereksinim var (BÖGV): %80-89 (Ağır engelli olduğu kabul edilir)

7. Kategori: Özel Koşul Gereksinimi var (ÖKGV): %90-99 (Ağır engelli olduğu kabul edilir)

Yukarıdaki açıklamalar doğrultusunda, çocuğun durumu SGK Sağlık Kurulunca incelenir ve karara bağlanır.

SORU: Engelli çocuğu olan annelere verilen erken emeklilik hakkının dayandığı yasa hangisidir?

CEVAP: Bakıma muhtaç çocuğu olan annelere erken emeklilik hakkı 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun “Yaşlılık sigortasından sağlanan haklar ve yararlanma şartları” başlıklı 28. Maddesi ile sağlanmıştır. Dilekçelerinizde yazacağınız hali şu şekildedir: 5510 sayılı Yasa 28. Madde (Ek fıkra: 17.4.2008-5754/16 md.): Emeklilik veya yaşlılık aylığı bağlanması talebinde bulunan kadın sigortalılardan başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engelli çocuğu bulunanların, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra geçen prim ödeme gün sayılarının dörtte biri, prim ödeme gün sayıları toplamına eklenir ve eklenen bu süreler emeklilik yaş hadlerinden de indirilir.

5510 Sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği 1 Ekim 2008 sonrası prim ödeme gün sayılarının veya çalışılan sürenin dörtte biri, prim ödeme gün sayıları toplamına eklenir ve eklenen bu süreler emeklilik yaş hadlerinden de indirilir. Bu süre için önemli olan engelli çocuğun bakıma muhtaçlık halinin başladığı tarih ile sona erdiği tarih arasında geçen sürelerin ve bu süre içinde çocuğun yaşadığının tespitidir.

1 Ekim 2008 öncesi bakıma muhtaç çocuğu olup çalışanların bu tarihten önceki süreleri erken emeklilik için değerlendirilmez.

SORU: Kanunda yer alan malul ifadesi halen geçerli midir?

CEVAP: Yasada geçen “Başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul çocuğu bulunan’’ ifadesindeki “malul’’ ifadesi “ağır engelli’’ olarak değiştirilmiştir (6552 sayılı Kanun 41. Madde, 2014 Eylül)

SORU: Kanunda geçen ‘’bakıma muhtaç’’ ibaresi neyi ifade eder?

CEVAP: 18 Nisan 2014 tarihli Genel Sağlık Sigortası Tescil, Prim ve Müstehaklık İşlemleri Yönetmeliğine göre tıbben başkasının bakımına muhtaç kişiler: Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırılması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik kapsamında, yetkilendirilmiş özürlü sağlık kurulu raporu vermeye yetkili sağlık kuruluşlarınca, ağır özürlü olduğu özürlü sağlık kurulu raporu ile belgelendirilen kişileri, ifade etmektedir. Buna göre; engelli sağlık kurul raporunda ağır engelli ibaresi olanlar bakıma muhtaç değerlendirilirler.

SORU: Annelere verilen bu haktan hangi çalışanlar yararlanır?

CEVAP: Başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engelli çocuğu bulunan annelerin yararlandığı bu haktan; Bağ-Kur, SSK, Emekli Sandığı, Tarım İşçileri ve İsteğe Bağlı Sigortalı olan anneler yararlanır.

SORU: Çocuğun değerlendirilmesi için bizden yeni rapor istenir mi?

CEVAP: Engelli sağlık raporu vermeye yetkili bir hastaneden alınmış olması şartı ile sizden (süre yönünden geçerli ise) yeni rapor istenmez. Yeni rapor alımı için sevk edilmezsiniz.

SORU: 1986 yılında işe girdim. Kızım 1990 yılında doğdu. Erken emeklilik hakkından yararlanmak için başvursam, kaç yıl kazanımım olur?

CEVAP: Bu kanun 1 Ekim 2008 tarihinde yürürlüğe girmiş ve bu tarihten geçerli olmak üzere geçerlidir. Dolayısıyla, işe giriş tarihinize ve kızınızın doğum tarihine bakılmaksızın, 1 Ekim 2008 sonrası olan çalışmalarınız dikkate alınacaktır. Buna göre SGK Sağlık Kurulu tarafından kızının “tıbben başka birinin bakımına muhtaç derecede ağır engelli’’ olarak kabulü halinde; 1 Ekim 2008 sonrası çalışılan süre göz önüne alındığında ( 1 Mayıs 2017 itibarı ile) 26 aylık süre, çalıştığınız yılların üzerine ilave edilecek ve emekliliğinize kalan süreden/yaştan 26 aylık indirim yapılacaktır.

SORU: Kızım 2007 doğumludur. Erken emeklilik için müracaatım kabul oldu. Ancak ben 2008-2010 yılları arasında çalışmadım. Bu 2 yıllık çalışmadığım süre için hak kaybım olur mu?

CEVAP: Bu 2 yıllık süre, emekliliğiniz için değerlendirilmeyecektir. Erken emeklilik hakkının kullanımı kadın çalışanın çalıştığı süreler için geçerlidir. İşten ayrılanlar, prim ödemeyi bırakanlar bu tarihten itibaren erken emeklilik hakkından yararlanamazlar. İşe başlayıp, prim ödemeye başlayanlar, başlangıç tarihinden itibaren tekrar erken emeklilik hakkından yararlanmaya başlarlar. Yeniden çalışılmaya başlandığında, engelli çocuğun durumunda bir değişiklik yok ise hak devam eder.

SORU: Erken emeklilik hakkından babaların yararlanma durumu var mıdır? Otizmli çocuğu olan babalara erken emeklilik hakkı var diye duymuştuk. Bu doğru mudur?

CEVAP: Erken emeklilik hakkından bakıma muhtaç çocuğu olan babalar yararlanamaz. Erken emeklilik hakkı sadece bakıma muhtaç çocuk için kullanılır. Bakıma muhtaç eş, anne, baba, kardeş için kullanılamaz. Otizmli çocuk babalarına 5 yıl erken emeklilik 2013 Otizm Eylem Planında yer almıştır. Otizm Eylem Planı, TBMM tarafından Aralık 2017’ de kabul edilmiş, ilgili STK’ lar çalışmaya başlamışlardır. Babaların erken emeklilikten yararlanması için yasal düzenleme gerekmektedir. Bu konuda henüz bir gelişme yoktur.

SORU: Evlatlık aldığım çocuğumun ağır engelli raporu var. Erken emeklilik hakkından yararlanabilir miyim?

CEVAP: Evlatlık alınan çocuk hakkında bakıma muhtaç derecede ağır engelli kararı verildi ise; çocuğun evlatlık alındığı tarihten itibaren olmak şartı ile anne, erken emeklilik hakkından yararlanır.

SORU: Ağır engelli çocuğum için erken emeklilik müracaatım 2 yıl önce kabul edildi. Çocuğumun yenilenen sağlık raporunda hem engel oranı düşmüş hem de hafif engelli olarak değerlendirilmiştir. Bu durumda erken emeklilik hakkımı kaybeder miyim?

CEVAP: Çocuğunuzun ağır engelli olarak yaşadığı süre boyunca siz erken emeklilik hakkından yararlanırsınız. Yeni aldığınız raporun tarihi itibarı ile SGK ya bildirmeniz halinde bu hak sona erer. Bildirmezseniz eğer; SGK yeni raporu kendi sisteminde görmediği sürece hakkınız devam eder. Bildirim sorumluluğu size aittir.

SORU: Kızım 3 yaşında ve işitme engelli. ÇÖZGER olarak ÖKGV aldık. Gelir durumumuz uygun olduğundan evde bakım aylığı için başvuru yaptık. İncelediler ancak başvurum reddedildi. Kızım ağır engelli olarak kabul edilmedi. Bunun sebebi nedir?

CEVAP: Yukarıda da bahsettiğimiz gibi evde bakım aylığı bağlanması şartlarını sağlayanlara aylık bağlanır. Bakıma yönelik incelemede çocuğun yaşına bakılmaksızın, bir kişinin bakımına ihtiyacı olup olmadı belirli kriterlere göre değerlendirilir. İsterseniz karara 30 gün içinde itiraz edebilirsiniz.

SORU: Erken emeklilik hakkı aldığım oğlumu geçen ay bakım evine vermek zorunda kaldım. Bu durumda erken emeklilik hakkım devam eder mi?

CEVAP: Engelli çocuğunu yatılı kuruma verenler çocuğunu yatılı kuruma teslim ettikleri tarihten itibaren erken emeklilik hakkından yararlanamazlar. Erken emeklilik hakkından yararlanan anneler, engelli çocuğunun geçici ya da kalıcı olarak bakım evinde kalacağını SGK ya bildirmek zorundadırlar. Çocuğun bakım evine verildiği tarih itibarı ile erken emeklilik hakkından yararlanma sona erer. Bu durum, yararlanılmış yani kazanılmış süreleri kaybettirmez. Çocuklarını bakım evinden çıkartıp yanlarına tekrar aldıklarında durumu SGK ya bildirdikleri takdirde erken emeklilik hakkından yararlanmaya o tarihten itibaren başlarlar.

SORU: Erken emeklilik hakkından yararlandığım kızım çalışmaya başladı. Bu durumda erken emeklilikten yararlanma sürem biter mi?

CEVAP: Bugün bakıma muhtaç derecede ağır engelli olanlar da istihdam edilmektedirler. Çalışan çocuğun bakımı devam edeceğinden anne, erken emeklilik hakkından yararlanmaya devam eder. Ancak SGK nın ilgili genelgesine göre çalışmaya başlayan çocuğun maluliyet durumunun yeniden incelenmesi gerekebilir.

SORU: Çocuğum özel eğitim alıyor. Aynı zamanda evde bakım maaşı alıyorum. Erken emeklilik hakkından yararlanabilir miyim?

CEVAP: Çocuğun özel eğitim alması annenin erken emeklilik hakkından yararlanmasına engel değildir. Evde bakım maaşı alınıyor olması da erken emeklilik hakkından yararlanmaya engel olmayacaktır.

SORU: İki engelli çocuğum var. Bu durumda her iki çocuğum için erken emeklilik hakkından yararlanabilir miyim?

CEVAP: Birden fazla engelli çocuğu olanlar; her çocuk için SGK ya müracaat etmelidir. SGK her çocuğun bakıma muhtaçlığının tespitini yapar. Ancak sadece biri üzerinden erken emeklilik hakkından yararlanılır. SGK nın her bir çocuk için işlem yapmasının nedeni; erken emeklilik hakkından yararlanılan çocuğun bakıma muhtaçlığının ortadan kalkması halinde bu hakkın diğer çocuk üzerinden (şartları sağlarsa)devamının mümkün olabileceğidir.

SORU: Eşimden boşandım ve erken emeklilik hakkından yararlanıyorum. Çocuğumun velayetini almadım. Bu durumda erken emeklilik hakkım devam eder?

CEVAP: Anne baba boşandığında eğer velayet anne üzerinde kalırsa çalışan anne erken emeklilik hakkından yararlanmaya devam eder. Ancak velayet babada kalırsa annenin yararlandığı erken emeklilik süresi mahkeme kararının çıktığı gün sona erer. O tarihe kadar geçen süreler için anne erken emeklilik hakkından yararlanmış olur.

SORU: 2009 doğumlu oğlum %99 ağır engelli (SP) idi. Oğlumu 2015 yılında kaybettim. Yaşadığı süre içinde erken emeklilik için başvuru yapmamıştım. Erken emeklilik hakkımı alabilir miyim?

CEVAP: Evet. Çocuğunuzun yaşadığı süreler için erken emeklilik hakkını talep edebilirsiniz. Bakıma muhtaç çocuğun vefatı halinde erken emeklilik hakkından yararlanma süresi sona erer. Vefat tarihine dek SGK ya erken emeklilik hakkı için müracaat etmemiş olanlar bu tarihten sonra da SGK ya müracaat ederek çocuğunun yaşadığı süre içinde bakıma muhtaç olduğu süreler için erken emeklilik hakkından yararlanmayı talep edebilirler.

SORU: Erken emeklilik hakkından yararlandığım oğlum, 18 yaşını doldurdu ve SGK oğlumu benim üzerimden sağlık yardımını kesti. Bu durumda ne yapmalıyım?

CEVAP: Erken emeklilik için başvurusu kabul edilmiş annenin engelli çocuğu erkek ise 18 yaşını doldurduğunda sağlık yardımı kesilmeden devam eder. Eğer kesildi ise, erken emeklilik hakkından yararlandığınıza dair SGK’ nın bildirim yazısını ve engelli raporunu tekrar SGK ya vererek, maluliyet tespiti isteyebilir, çocuğunuzun yeniden üzerinize alınmasını sağlayabilirsiniz. Annenin erken emeklilik müracaatı nedeniyle engelli çocuğa ait bilgiler yani engelli çocuğun bakıma muhtaç olduğu SGK kayıtlarında yer almaktadır.

SORU: % 90 ağır engelli çocuğum 1999 doğumlu. Henüz erken emeklilik başvurusu yapmadım. Müracaat zamanı önemli midir ve başvuruyu nasıl yaparım?

CEVAP: Erken emeklilik için müracaat çalışırken ya da emeklilik işlemleri sırasında yapılabilir. Ancak en iyisi mümkün olan en kısa zamanda bu işlemi yaptırmaktır. Müracaat için SGK ya yazılacak dilekçe çalışılan kurum aracılığı ile gönderilebilir. İsteğe bağlı sigortalı olanlar doğrudan başvuru yapacaklardır.

SORU: Erken emeklilik için müracaat ettiğimde engelli sağlık raporunun aslını istediler. Elimde bir tane asıl raporu olduğunu söylememe rağmen fotokopiyi işleme almadılar. Bu durumda ne yapabilirim?

CEVAP: 17 Eylül 2015 tarihli SGK’ nın Genelgesine (2015/23 sayılı) göre; söz konusu çocukların maluliyet işlemleri ile ilgili müracaatlarda Kurumca yetkilendirilmiş sağlık hizmet sunucularınca düzenlenmiş sağlık kurulu raporunun aslı veya raporu düzenleyen hastane yetkilisince Başhekimlik mührü ve ıslak imza ile aslı gibidir şeklinde onaylanmış fotokopisi değerlendirilmek üzere Kurum sağlık kuruluna gönderilecektir. Bu durumda engelli raporu aldığınız hastaneden “aslı gibidir’’ onaylı fotokopiyi kullanabilirsiniz. Başvuruyu alan yetkili memur, rapor aslı için ısrar ederse yukarıdaki genelgeyi hatırlatınız.

SORU: Başvuru sırasında elimde geçerli rapor olmasına rağmen benden yeni rapor isteyebilirler mi?

CEVAP: 17 Eylül 2015 tarihli SGK’ nın Genelgesine (2015/23 sayılı) göre sizden yeni rapor istenmeyecek, mevcut raporla (raporunuz süre yönünden geçerli ise) başvurunuz işleme alınacaktır.

SORU: Erken emeklilik müracaatım SGK tarafından kabul edilmedi. Karara itiraz hakkım var mıdır ve itiraz sürem ne kadardır?

CEVAP: SGK Sağlık Kurulunca verilen kararlara itiraz edilebilir. Bu itirazlar Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunda değerlendirilir. Daha önceden 6 ay ile sınırlandırılan itiraz süresi artık süre şartı aranmaksızın istendiği zaman yapılabilir.

SORU: Erken emeklilik müracaatı için engelli sağlık raporunun 3. Basamak üniversite hastanesinden alınma şartı var mıdır?

CEVAP: Engelli sağlık raporu Devlet Hastanesinden alınmış olsa dahi SGK tarafından işleme alınmak zorundadır (2015/23 sayılı Genelge). Rapor alınan hastanenin engelli sağlık kurulu raporu vermeye yetkili olması yeterlidir.

İLAVE BİLGİ: SGK Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğünün 17.09.2015 tarihinde yayınladığı Genelgesinde (2015/23) ‘’Kurum sağlık kurullarınca, kadın sigortalıların başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engelli çocuklarının bu durumlarının tespitinde talep tarihinde yürürlükte olan “Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik” hükümleri esas alınacaktır.’’ ifadesi yer alır. Buna göre: Değişikliğin yürürlüğe girdiği 11.09.2014 tarihinden sonra yapılan talebe istinaden Maluliyet Tespiti İşlemleri Yönetmeliğine göre yapılan değerlendirme sonucu, çocuğunun başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul sayılmadığına karar verilen kadın sigortalıların talepte bulunmaları halinde, karara esas raporu içerir dosya, ilgili Kurum sağlık kurulunca bu defa “Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik” çerçevesinde değerlendirilerek ağır engellilik durumuna ilişkin karar verilecektir.

Bu şekilde yeniden talepte bulunanlardan, ayrıca rapor istenmeyecek, ancak sigortalı tarafından temin edilmiş, Kurumca yetkilendirilmiş sağlık hizmeti sunucularınca düzenlenmiş yeni rapor ibraz edilmesi halinde, bu rapor da değerlendirilecektir. 6552 sayılı Kanunun 41 inci maddesi ile Kanun metninde değişiklik yapılmaksızın “malul” ifadesi “ağır engelli” olarak değiştirildiğinden; değerlendirmeye esas sağlık kurulu rapor tarihinden farklı bir tarihe ilişkin (01.10.2008 ile 11.09.2014 tarihleri arası) başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engellilik tespitinin gerekmesi halinde, Kurum sağlık kurullarınca ağır engellilik kriterlerine göre değerlendirme yapılacaktır.

-------------------------------------------------------------------------------------------------

Dilekçe Örneği

SOSYAL GÜVENLİK KURUMU İL MÜDÜRLÜĞÜ’NE ..........(bulunduğunuz il)

Kurumunuza bağlı sigortalılık kaydım ………sigorta sicil numarası ile ……… yılından bu yana devam etmektedir. Bakmakla yükümlü olduğum kızım-oğlum %.... oranında engelli olup sürekli bakıma muhtaç durumdadır. Bu durum …… Hastanesi ……. tarihli Engelli Sağlık Kurulu raporu ile tespit edilmiştir.

5510 sayılı Yasanın 28.madde (Ek fıkra: 17.4.2008-5754/16 md.) “emeklilik veya yaşlılık aylığı bağlanması talebinde bulunan kadın sigortalılardan başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engelli çocuğu bulunanların, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra geçen prim ödeme gün sayılarının dörtte biri, prim ödeme gün sayıları toplamına eklenir ve eklenen bu süreler emeklilik yaş hadlerinden de indirilir.” hükmü yer almaktadır.

Emeklilik ile ilgili hesaplamalarım yapılırken 5510 sayılı Yasanın 28. maddesinin ilgili Ek Fıkrasının uygulanarak yasanın yürürlüğe girmesinden sonra (01.10.2008) geçen prim ödeme günlerimin ¼ oranında prim ödeme günlerime eklenmesi ve eklenen bu sürelerin emeklilik yaş haddimden indirilmesi için gereğinin yapılmasını arz ederim.

Lütfen tarih, ad, soyadı, adres, telefon, TC No yazınız ve imzalayınız.

Engelli Sağlık Kurul Raporu, sizin ve çocuğun kimlik fotokopileri ve çalışma belgelerinizi eklemeyi unutmayınız.

Kaynaklar:

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu

Erişkinler İçin Engellilik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik

Çocuklar İçin Özel Gereksinim Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik

18 Nisan 2014 tarihli Genel Sağlık Sigortası Tescil, Prim ve Müstehaklık İşlemleri Yönetmeliği

17 Eylül 2015 tarihli SGK Genelgesine (2015/23 sayılı)